با مواد شیمیایی انباشته در بدن چه کنیم؟

وقتی برای آزمایش خون وارد کلینیک پزشکی شدم، فقط به این فکر می‌کردم که جلوی دوربین ضعیف و ترسو به نظر نرسم. اصلا به این فکر نکرده بودم که نتیجه آزمایش قرار است چه چیزهایی را برملا کند.

من رابطه خوبی با سوزن سرنگ و تزریق ندارم، اما برای تحقیق بی‌بی‌سی درباره مواد شیمیایی ماندگار باید آزمایش خون می‌دادم تا میزان آنها در خونم مشخص شود. به عنوان مادر دو کودک خردسال، برایم مهم بود بدانم آیا این مواد ممکن است روی خانواده‌ام هم اثر گذاشته باشند.

مواد شیمیایی ماندگار، یا مواد پرفلوئوروآلکیل و پلی فلوئوروآلکیل، گروهی شامل حدود ده هزار ماده هستند که دهه‌هاست در طیف وسیعی از محصولات، از لباس‌های ضدآب گرفته تا ظرف‌های آشپزی، لوازم الکترونیکی و تجهیزات پزشکی، به کار رفته‌اند.

این مواد آلاینده‌هایی پایدار و ماندگار هستند، یعنی به آسانی تجزیه نمی‌شوند و به جای از بین رفتن، در محیط زیست انباشته می‌شوند.

این مواد همه‌جا هستند. در خانه، در آب و حتی در غذایی که می‌خوریم.

دانشمندان می‌گویند تعداد کمی از این مواد می‌توانند با مشکلات جدی مثل ناباروری و سرطان ارتباط داشته باشند.

به گفته دکتر سابین دونای، متخصص پزشکی پیشگیرانه، اگر میزان مواد شیمیایی ماندگار در خون از ۲ نانوگرم در هر میلی‌لیتر بیشتر باشد می‌تواند خطراتی برای سلامت داشته باشد. او می‌گوید تاکنون هیچ‌ کس را ندیده که در خونش هیچ اثری از این مواد وجود نداشته باشد.

نتیجه آزمایش من ٩.٨ نانوگرم در هر میلی‌لیتر بود.

دکتر دونای خبر را با ملایمت گفت، اما باز هم شنیدنش برایم سخت بود.

او به من گفت این مواد شیمیایی ماندگار در خونم «به احتمال زیاد» روی سلامتم اثر خواهند گذاشت.

متاسفانه فهمیدم که بدنم در دوران بارداری بخشی از این مواد را با منتقل کردنشان به بچه‌هایم از خود دفع کرده است.

از همان لحظه، ماجرا دیگر یک ماموریت کاری نبود و به موضوعی کاملا شخصی برای من تبدیل شد.

دکتر دونای به من گفت: «سطح این مواد در بدنت پیش از بارداری‌هایت حتی بیشتر هم بوده است.»

او گفت: «بی‌تردید بخشی از این مواد را به فرزندانت منتقل کرده‌ای.»

نگران بودم، اما در عین حال ناراحت و عصبانی بودم که چطور چنین چیزی بدون آگاهی من و تقریبا بدون آن که هیچ اختیاری داشته باشم اتفاق افتاده است.

می‌خواستم درباره این مواد و آسیب‌هایی که ممکن است برای سلامت داشته باشند بیشتر بدانم.

استفانی متزگر از «انجمن سلطنتی شیمی» بریتانیا گفت مواد شیمیایی پایدار «در طبیعت تجزیه نمی‌شوند».

او گفت: «این مواد وقتی وارد بدن شوند می‌مانند و به مرور انباشته می‌شوند تا جایی که در کارکرد دستگاه‌های بدن اختلال ایجاد می‌کنند.»

او گفت: «برخی از این مواد با مشکلات تیروئید ارتباط دارند، بعضی با سرطان کلیه و کبد، و بعضی هم می‌توانند بر باروری اثر بگذارند.»

دکتر دونای درباره من گفت که «بعید» است بتوانم سطح این مواد را به صفر برسانم.

او گفت: «اما با یک برنامه می‌توان طی دو یا سه سال آینده سطح این مواد را کاهش داد.»

او توصیه کرد با خوردن خوراکی‌هایی مثل جو دوسر، جو، انواع لوبیا، مغزها و دانه‌ها یا با مصرف مکمل‌های فیبر ژل‌ساز، مقدار فیبر دریافتی‌ام را بالا ببرم و گفت شواهد فعلی نشان می‌دهد که افزایش فیبر موثرترین راه ممکن است.

او افزود که اگر این کارها را انجام بدهم، خود روند عادت ماهانه هم می‌تواند به مرور زمان سطح مواد شیمیایی پایدار بدنم را کاهش دهد.

او گفت باید منابع اصلی‌ را که مرا در خانه در معرض این مواد قرار می‌دهند شناسایی کنم. ظرف‌های نچسب را با ظروف سرامیکی، استیل یا چدن عوض کنم، از فیلتر آب استفاده کنم و سراغ مواد شوینده سازگار با محیط زیست بروم که به طور واضح اعلام می‌کنند فاقد مواد شیمیایی پایدارهستند.

او افزود که باید سراغ لوازم آرایشی و محصولات موی بدون مواد شیمیایی پایدار بروم و از ترکیب‌هایی که در نامشان «فلوئورو» (fluoro) یا پی‌تی‌اف‌ای (PTFE) وجود دارد پرهیز کنم.

همین توصیه‌ها به پم کاوانا، مادر بارداری که با دکتر آماتی در خانه‌اش در بارکشر ملاقات کردیم، ارائه شد.

پم مشتاق بود بداند چگونه می‌تواند خطرهای احتمالی مواد شیمیایی پایدار را برای نوزادش کمتر کند، و دکتر آماتی هم درباره تاثیر مواد شیمیایی ماندگار بر نوزادان و کودکان پژوهش کرده است.

دکتر آماتی گفت: «میزان تماس ما با این مواد از راه نوشیدن آب لوله‌کشی، بسته به محل زندگی متفاوت است.»

او گفت حتی خرید یک فیلتر آب ساده هم می‌تواند میزان تماس با این مواد را کمتر کند. چه پارچ فیلتردار باشد و چه فیلتری که روی شیر آب آشپزخانه نصب می‌شود.

دکتر آماتی گفت هر تابه نچسبی که روی آن خط و خش افتاده باید دور انداخته شود.

به گفته او تابه‌های استیل یا سرامیکی «به مراتب ایمن‌تر» هستند.

او افزود که بعضی موکت‌ها و فرش‌ها را با لایه‌ای از مواد شیمیایی پایدار می‌پوشانند تا در برابر لکه مقاوم‌تر شوند و توصیه کرد فرش‌ها را هر روز جاروبرقی بزنیم.

او افزود: «بهتر است هر روز پنجره‌ها را باز کنید تا هوای خانه عوض شود، چون این مواد معمولا در گرد و غبار خانه جمع می‌شوند.»

دکتر آماتی بعد به لباس کودکان پرداخت. پم وقتی فهمید لباس‌های ضد آب یا ضد لک ممکن است حاوی مواد شیمیایی پایدار باشند «متحیر» ماند. تولیدکنندگان هم الزامی ندارند این موضوع را اعلام کنند.

بی‌بی‌سی دریافته است که بعضی از محصولات کودک، با وجود ادعای «فاقد مواد شیمیایی پایدار»، در واقع عاری از این مواد نیستند.

پروفسور استوارت هراد از دانشگاه بیرمنگام، توضیح داد اگر پارچه‌های حاوی مواد شیمیایی پایدار مدت طولانی با پوست انسان در تماس باشند، ممکن است این مواد از طریق پوست جذب شوند.

دکتر دونای گفت برای کاهش خطر، بهتر است سراغ پارچه‌های بدون پوشش‌های شیمیایی برویم و از لباس‌هایی با برچسب «ضد آب» یا «ضد لک» دوری کنیم، مگر این‌ که گواهی فاقد مواد شیمیایی پایدار داشته باشند.

به گفته سازمان ایمنی غذای اروپا، بیشترین تماس ما با مواد شیمیایی ماندگار از راه غذاست، به‌ویژه از طریق ماهی، گوشت، تخم‌مرغ، میوه و فرآورده‌های میوه‌ای.

با توضیح پروفسور دیوید مگسون از دانشگاه متروپولیتن منچستر فهمیدم حتی یک توت‌فرنگی به ظاهر بی‌آزار هم ممکن است در معرض مواد شیمیایی پایدار بوده باشد، چون این مواد را گاهی به آفت‌کش‌ها اضافه می‌کنند «تا بهتر روی میوه بچسبند و هنگام باران شسته نشوند».

پروفسور مگسون گفت بطری شراب بیشترین خطر آلودگی به مواد شیمیایی پایدار را دارد.

او گفت وقتی برای تهیه یک بطری شراب صدها دانه انگور فشرده می‌شود، هرچیزی که روی میوه بوده هم غلیظ‌تر می‌شود. به گفته او، آفت‌کش‌ها پس از تجزیه از بین می‌روند، اما بخش مربوط به مواد شیمیایی پایدار در شراب باقی می‌ماند.

مواد شیمیایی پایدار چنان در تار و پود زندگی امروز ما تنیده شده‌اند که عملا نمی‌توان به طور کامل از آنها دور ماند. این مواد زندگی را راحت‌تر و محصولات را با دوام‌تر کرده‌اند، اما به بهایی که تازه داریم به آن پی می‌بریم.

کمیسیون اروپا در حال بررسی ممنوعیت کامل حدود ده هزار ماده شیمیایی است. دولت بریتانیا می‌گوید قصد دارد برخی از این مواد را ممنوع یا محدود کند، اما هنوز به ممنوعیت فراگیر متعهد نشده است. د

انجمن صنایع شیمیایی بریتانیا می‌گوید مواد شیمیایی پایدار کاربردهای ضروری زیادی دارند و هنوز جایگزین‌های ایمن‌تر برای آنها وجود ندارد. این انجمن معتقد است که «نهادهای نظارتی و صنعت باید برای تعیین دوره‌های گذار همکاری کنند» تا بتوان جایگزین‌ها را وارد بازار کرد.

وقتی برای اولین بار آزمایش خون دادم، فکر می‌کردم فقط یک صحنه جالب برای مستندمان خواهد شد.

اما وقتی بفهمی این مواد در بدنت هستند، دیگر نمی‌توانی آن را از ذهنت پاک کنی.

داشتن برنامه‌ای برای کم کردن تماس با این مواد کمی آرامش‌بخش است، اما راستش را بخواهید خودش هم نگرانی تازه‌ای ایجاد می‌کند.