چرا افغانستان در «استراتژی امنیت ملی امریکا» جایی ندارد؟

ایالات متحده این هفته «استراتژی امنیت ملی امریکا» را منتشر کرد که نامی از افغانستان در آن برده نشده است.

هرچند، افغانستان تنها کشوری نیست که در این سند جایی ندارد، اما امریکا در این کشور درگیر طولانی‌ترین جنگ خارجی خود در دوران معاصر شد، صدها میلیارد دالر در آنجا هزینه کرد، در آگست سال ۲۰۲۱ به شکل «فاجعه‌باری» از آن خارج شد و در چهار سال حکومت طالبان همواره سر زبان سیاست‌مداران امریکایی بوده است.

ملک ستیز، کارشناس ارشد حقوق و روابط بین‌الملل، در صحبت با بی‌بی‌سی گفت اینکه نام افغانستان در این سند آورده نشده، دلیل سیاسی دارد: «دونالد ترامپ می‌خواهد افغانستان را از محور توجه بیرون کند و همه اشتباهات در این‌کشور را به دکترین جو بایدن (رئیس جمهور پیشین امریکا) ربط دهد.»

به گفته آقای ستیز با توجه به مسئولیت امریکا پس از ترک افغانستان، نام نبردن از این‌کشور در استراتژی امنیت ملی ایالات متحده «قابل نقد» است.

به عقیده او افغانستان تحت حاکمیت طالبان «احتمالا زمینه‌ساز خطر برای امریکا به حساب می‌آید. گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که گروه‌های تروریستی در افغانستان زمینه فعالیت دارند اما در استراتژی امنیت ملی ایالات متحده این موضوع مطرح نشده که این کشور چه باید بکند تا افغانستان به یک پایگاه خطر برای امنیت ملی آن تبدیل نشود.»

حکومت طالبان همواره وجود گروه‌های تروریستی بین‌المللی در افغانستان را تکذیب کرده و با تأیید ضمنی حضور داعش در افغانستان گفته‌اند که دست‌آوردهای چشم‌گیری در مبارزه با آن داشته‌ است.

برخی گزارش‌ها و چهره‌های بین‌المللی نیز این گفته طالبان را تأیید می‌کنند. در آخرین مورد ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در گفت‌وگو با یک رسانه هندی از نقش برجسته حکومت طالبان در مبارزه با تروریزم سخن گفت.

اهمیت افغانستان برای امریکا کاهش یافته است؟

عبدالکریم خرم، رئیس دفتر حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین و وزیر سابق اطلاعات و فرهنگ افغانستان گفته است که عدم ذکر نام افغانستان در استراتژی امنیت ملی امریکا «به معنی بی‌اهمیت شدن افغانستان برای واشنگتن نیست.»

او با نوشته‌ای در ایکس استدال کرده که «این سند تحت رهبری همان تیمی نوشته شده که استراتیژی امنیتی و دفاعی سال ۲۰۱۸ را تهیه کرده بود. برای آنها امریکا باید از مرحله «جنگ با تروریزم» بیرون می‌آمد و وارد مرحله رقابت قدرت‌های بزرگ می‌شد، حالا در این سند همان منطق حفظ شده، تنها رقابت قدرت‌های بزرگ از شکل نظامی بیشتر به عرصه‌های اقتصادی و تکنولوژیک» تغییر جهت داده است.

آقای خرم به این باور است که برای امریکا در حال حاضر مهار چین دارای اهمیت ویژه است و باید دست چین از مسیرها و منابع گسترده، کوتاه شود. «در این مورد کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان و آسیای مرکزی اهمیت دارند، توسط این کشورها حلقه محاصره چین تکمیل می‌شود... افغانستان همچنان برای امریکا مهم است اما نه برای خودش بلکه برای مهار دیگران.»

امریکا سیاستی «دوگانه» در برابر افغانستان اتخاذ کرده است

شکریه بارکزی، عضو پارلمان در حکومت پیشین، به بی‌بی‌سی گفته است که «امریکا حکومت طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد چون فعلا نمی‌خواهند به گونه مستقیم در قضایای افغانستان دخیل باشد اما به گونه غیر مستقیم در آنچه که در منطقه و افغانستان می‌گذرد دخیل است.»

او این سیاست امریکا را «دوگانه» خواند و افزود، «درست است که افغانستان روی سندها جایی ندارد اما در بحث‌های سیاسی جدی اهمیت افغانستان برجسته می‌شود. اهمیت منطقه‌ای افغانستان به جای خود است، هرچند دیدگاه‌ها به این کشور متفاوت‌تر از قبل است.»

به عقیده خانم بارکزی «منافع امریکا از طریق حکومت طالبان تأمین می‌شود و به همین دلیل با آنها موافقت‌نامه دوحه را امضا کرد. دیگر آنها را به حیث دشمن نمی‌شناسد. نقش آنها را در مبارزه با داعش در افغانستان تمجید کرده‌اند و به همین دلیل کمک‌های استخباراتی امریکا ادامه دارد، برخلاف کاهش شدید در کمک‌های بشری.»

امرالله صالح، معاون اول ریاست جمهوری در حکومت قبلی، دیروز مدعی شد که در آخرین مورد امریکا ۴۵ میلیون دالر امریکایی به افغانستان فرستاده است.

او در حساب ایکس خود نوشت: «امروز، ۸ دسامبر ۲۰۲۵، در کابل، ایالات متحده در ساعات اولیه صبح ۴۵ میلیون دالر پول نقد—اسکناس تازه چاپ شده—به طالبان تحویل داد... با این حال، افغانستان در استراتژی امنیت ملی امریکا دیده نمی‌شود.»

ادعایی که به‌صورت مستقل قابل تأیید نیست و حکومت طالبان تاکنون در این مورد ابراز نظر نکرده است.

اداره بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار) نیز در آخرین گزارش خود نوشت که کمک‌های امریکا بعد از خروج این کشور در سال ۲۰۲۱ به افغانستان تحت حاکمیت طالبان تا جنوری ۲۰۲۵ هم ادامه یافت و در مجموع تاکنون ۳/۴۷ میلیارد دالر برای اهداف بشردوستانه و بازسازی کمک کرده است.

ملک ستیز می‌گوید که امریکا با دادن پول به طالبان از طرفی به آنها «باج و حق‌السکوت» می‌دهد و از طرفی دیگر با این پول کنترول بر طالبان را حفظ می‌کند تا تهدیدی برای منافع آن‌کشور نباشد.

آیا افغانستان دیگر تهدیدی برای امریکا نیست؟

احمد ادریس رحمانی، پژوهشگر مسائل سیاسی مقیم امریکا، به بی‌بی‌سی گفت اینکه از افغانستان در استراتژی امنیت ملی امریکا نام برده نشده تعجب‌آور نیست. امریکا با خروج از افغانستان «بار و بستره» خود را از این‌کشور جمع کرد. شکل این خروج نشان داد که آنها «در نهایت مجبوریت» این کار را می‌کنند. او می‌گوید «استراتژیست‌های امریکایی برنامه‌هایشان را طولانی مدت تنظیم می‌کنند و برگشت به موضوع افغانستان در کوتاه‌مدت دور از منطق دولت‌داری است.»

آقای رحمانی به این باور است «با وجودی که نیروهای طالبان در برابر امریکا در افغانستان می‌جنگیدند اما در عقب آنها قدرت‌های منطقه‌ای «چون روسیه، چین، ایران و هند» حضور داشتند.

او خروج امریکا از افغانستان را به خروج شوروی از این کشور در سال ۱۹۸۹ میلادی تشبیه کرد و افزود: «همانگونه که روس‌ها افغانستان را به مجاهدین تسلیم کردند، امریکا این‌کشور را به طالبان سپرد. یعنی به کشورهای منطقه گفت حالا که از طالبان حمایت می‌کنید، مسئولیتش را هم به عهده بگیرید.»

آقای رحمانی نسبت به آینده منطقه هشدار داد و گفت: «پنج تا ده سال آینده با مسیری که طالبان در آن روان هستند، تمام کشورهای منطقه را با چالش مواجه می‌سازد. هند، چین، روسیه و ایران با یک سازمان بنیادگرای سنی مذهب اسلامی به بحران خواهند رفت. این دقیقا همان چیزی است که امریکایی‌ها علاقمند است که این کشورها تجربه کنند، چون فکر می‌کنند که به گونه غیر مستقیم انتقام خروج شرمسار از افغانستان را خواهند گرفت.»

او از پاکستان مثال آورد و گفت که «این‌کشور حاصل کار خود را درو می‌کند.»

به عقیده آقای رحمانی «تزریق پول به همین خاطر است که طالبان از پا نیفتاده و به مسیری که می‌روند ادامه دهند.»

آقای رحمانی می‌گوید «تا حال شواهدی وجود ندارد که افغانستان تحت حاکمیت طالبان تهدیدی برای ایالات متحده باشد و امریکایی‌ها تا حال احساس تهدید نمی‌کنند.»

ملک ستیز نیز می‌گوید که امریکا ضمانتی از طریق کشورهای نزدیک به طالبان چون قطر و امارات متحده عربی بدست آورده که طالبان تهدیدی برای منافع امریکا نخواهد بود.

حکومت طالبان همواره تأکید کرده‌اند که خواستار روابط مساوی و برابر با همه کشورها است و بر اساس منافع ملی تصمیم می‌گیرد.

سند استراتژی امنیت ملی امریکا چیست؟

طبق قانون گلدواتر-نیکولز سال ۱۹۸۶، رییس‌جمهور امریکا باید گزارشی به کانگرس ارائه کند که استراتژی امنیت ملی ایالات متحده را تشریح می‌کند. این سند معمولاً در اوایل یا اواسط دوره ریاست جمهوری جدید منتشر می‌شود و چارچوب کلی سیاست خارجی و داخلی یک دولت را برای مقابله با تهدیدات و استفاده از فرصت‌ها ترسیم می‌کند.

هدف از ارائه این سند ارائه یک دیدگاه منسجم در مورد اینکه امریکا با چه تهدیداتی روبروست، منافع حیاتی آن چیست، و چگونه قصد دارد از ابزارهای قدرت ملی خود - سیاسی، اقتصادی، نظامی و دیپلماتیک - برای حفاظت از این منافع استفاده کند.

این سند پیامی هم برای مخاطبان داخلی (کانگرس و مردم امریکا) و هم برای مخاطبان جهانی ارسال می‌کند تا اهداف و مقاصد دولت امریکا را روشن سازد.