ملل متحد: ۹۰ درصد قالین افغانستان را زنان می‌بافند

بخش زنان ملل متحد اعلام کرده است که ۹۰ درصد از بافندگان صنعت مشهور فرش افغانستان، قالین، زنان هستند.

با این‌حال، به گفته این نهاد، این بخش از زنجیره تولید قالین، همزمان کم درآمدترین بخش است.

این نهاد در شبکه اجتماعی ایکس نوشته که در هفته جاری برای دست اندرکاران صنعت فرش از سراسر افغانستان و همکاران منطقه‌ای، کارگاهی را در ایریتوم ازبیکستان برگزار کرد که بر تقویت فرصت‌ها برای زنان ریسنده و بافنده افغان تمرکز دارد.

منطقه آزاد ایریتوم در ازبیکستان و نزدیکی بندر حیرتان در شمال افغانستان واقع است.

سوزان فرگوسن، نماینده ویژه ملل متحد در بخش زنان، به اهمیت زنان در این صنعت از تولید پشم تا ریسندگی و بافندگی پرداخته و گفته است که صنعت فرش افغانستان بر فعالیت زنان استوار است و این نهاد به حمایت از رهبری آنان ادامه داده تا بتوانند به طور کامل از ارزش فرهنگی و اقتصادی عظیمی را که ایجاد می‌کنند، بهره‌مند شوند.

یکی از مشکلات صنعت فرش‌بافی دستی افغانستان مزد اندک زنان بافنده است. باتوجه به اینکه بازاریابی بین‌المللی مناسب برای فرش افغانستان صورت نگرفته است، زنان مجبورند به بافندگی با مزد اندک ادامه دهند.

هنری که به انگشت زنان زنده است

براساس اطلاعات موجود ولایت‌های بلخ، جوزجان، فاریاب، قندوز و سرپل، ستون فقرات صنعت قالین افغانستان‌ هستند و بزرگترین بخش قالین‌های صادراتی هم اینجا تولید می‌شود.

صنعت فرش‌بافی از جمله صنایع مهم و قدیمی افغانستان است. بیشتر کارگران این صنعت را زنان تشکیل می‌دهند و این هنر را بیشتر آنها زنده نگه داشته‌اند.

فرش دستی افغانستان بیشتر با استفاده از مواد طبیعی ساخته می‌شود.

فرش‌های دست‌باف افغانستان صد درصد به صورت سنتی و با دست بافته شده؛ با استفاده از طرح‌ها و رنگ‌های گونه‌گون.

خشکسالی و مشکلات اقتصادی صنعت فرش‌بافی را به یک منبع مهم درآمد برای ساکنان روستاها به خصوص برای خانم‌ها تبدیل کرده است.

ارزش صادرات فرش افغانستان چقدر است؟

براساس آماری که مقامات حکومت طالبان از میزان صادرات قالین افغانستان منتشر کرده‌اند، این کشور در سال ۱۴۰۳ سه هزار و ۶۳۲ تن قالین به ارزش ۱۵ میلیون و ۲۰۰ هزار دالر صادر کرد.

به گفته آخندزاده عبدالسلام جواد، سخنگوی وزارت صنعت و تجارت حکومت طالبان، کشورهای پاکستان، استرالیا، ایران، ترکیه، ترکمنستان، ازبیکستان، آلمان، هالند، ایالات متحده امریکا، هند، کانادا، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و برخی دیگر کشورها را از بازارهای اصلی فرش افغانستان هستند.

اما در این گزارش مشخص نشده که دقیقا به هر کشور چه مقدار فرش صادر شده است.

«نگرانی ایران» از رونق بازار فرش افغانستان

رونق گرفتن اندک بازار فرش افغانستان، برخی مقامات ایرانی را واداشته تا واکنش نشان داده و ابراز نارضایتی کنند.

آنها این ادعا را مطرح کردند که در «کارگاه‌های زیرزمینی افغانستان فرش‌هایی با کپی از طرح های ایرانی» ساخته شده و در بازارهای جهانی عرضه می شوند.

در بهار امسال خبرگزاری دولتی ایران، ایرنا، در گزارشی با عنوان «جلوگیری از کپی طرح‌های فرش ایرانی با استاندارد سازی/ به نام قالی ایران به کام افغانستان» نوشت: «ارزش و هویت طرح‌های فرش ایرانی به قدری بالاست که کشور افغانستان با کپی از طرح های ایرانی، آنها را در کارگاه‌های زیرزمینی می‌بافد و به نام فرش ایرانی در بازار عرضه و سود هنگفت به جیب می‌زند در حالی که جلوگیری از این اقدام نیازمند استاندارد سازی و شناسنامه دار کردن طرح‌ها و فرش‌های ایرانی است.»

عبدالله بهرامی، رئیس کمیسیون صنایع دستی، فرش و گردشگری اتاق تعاون ایران حتی ادعا کرد که «در بسیاری از فروشگاه های فرش در داخل ایران، فرش بافت افغان نیز به نام فرش ایرانی عرضه می‌شود این فرش‌ها به قدری نزدیک به طرح‌های ایرانی هستند که قابل تشخیص برای هر فرد خاصی نیستند.»

اما یک مالک شرکت قالین بافی در کابل در صحبت با بی‌بی‌سی این ادعا را رد کرد. او تأکید کرد که قالین‌های سنتی افغانستان طرح منحصر به فرد خود را دارند و دارای هویت ویژه هستند و به نام قالین ساخت افغانستان صادر می‌شوند.

با این‌حال، چالش‌ اصلی فراروی صدور فرش ایران رقابت قالین افغانستان نیست.

به گفته مرتضی میری، رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران، تحریم‌ها جلو صدور فرش این کشور را گرفته است.

به گفته او ۴۴ درصد بازار جهانی فرش دستباف در اختیار امریکاست که ایران به سبب تحریم‌ها عملاً از نیمی از بازار فرش جهان محروم است.

سایت اطلاع‌رسانی فرش ایران هم نوشته است که داده‌های مرکز تجارت جهانی نشان می‌دهد که صادرات فرش ایران با ارزش بیش از ۶۰۰ میلیون دالر در سال ۱۹۹۷ میلادی به کمتر از ۵۰ میلیون دالر در سال ۲۰۲۳ سقوط کرده است.