چرا زنان بیش از مردان مبتلا به عفونت ادراری می‌شوند؟

آیا احساس می‌کنید نیاز شدیدی به رفتن به دستشویی دارید، بدون آنکه ادراری داشته باشید؟ هنگام ادرار کردن احساس سوزش دارید؟ اینها همه نشانه‌هایی آشکار از عفونت ادراری‌اند که می‌تواند بسیار دردناک باشد.

در سراسر جهان حدود ۴۰۰ میلیون نفر هر سال دچار عفونت ادراری می‌شوند.

هرچند این بیماری مردان و زنان و کودکان را مبتلا می‌کند اما در میان زنان شایع‌تر است. نیمی از زنان جهان حداقل یک بار در زندگی خود دچار این عفونت می‌شوند.

عفونت ادراری یکی از شایع‌ترین عفونت‌ها در سراسر جهان است، اما هنوز پرسش‌های بی‌پاسخی درباره اطمینان از درمان مؤثر آن در جهانی با مقاومت فزاینده در برابر درمان‌های ضد میکروبی وجود دارد.

ما با چند نفر از متخصصان درباره آنچه باید بدانیم و روش‌های پیشگیری از عفونت ادراری گفتگو کردیم.

عامل عفونت ادراری چیست؟

عفونت ادراری، عفونت مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار از آن عبور می‌کند)، مثانه یا در موارد شدیدتر، کلیه‌هاست.

به طور معمول، باکتری‌هایی که وارد مجرای ادراری می‌شوند، فرد را مبتلا می‌کنند. اغلب این باکتری‌ها مانند ای‌کلی (اشرشیا کلی) از ناحیه مقعد و اطراف آن منشأ می‌گیرند.

زنان و دختران بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ادراری هستند چون مجرای ادرار آنها کوتاه‌تر از مردان است و باکتری‌ها آسان‌تر می‌توانند به مجرای ادراری برسند.

زنان در دوران پس از یائسگی به دلیل کاهش میزان استروژن، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت ادراری هستند. این هورمون به طور معمول باعث ایجاد محیط باکتریایی سالم و متعادلی در ناحیه واژن می‌شود که به معنای کاهش امکان ابتلا به عفونت ادراری در افراد است.

نشانه‌های عفونت ادراری چیست؟

نشانه‌های عفونت ادراری در افراد مختلف با هم فرق دارد اما برخی از نشانه‌های معمول این بیماری چنین است:

افراد سالمند در صورت ابتلا به عفونت ادراری دچار تغییرات رفتاری مانند پریشانی و اضطراب یا احساس سردر‌گمی می‌شوند. شب‌ادراری و حالت تهوع هم از نشانه‌های عفونت ادراری در کودکان است.

آیا عفونت ادراری خود‌ به‌ خود خوب می‌شود؟

دکتر راجویندر کاسریا، متخصص اوروژنیکولوژی (بیماری‌های ناحیه لگن زنان) در بیمارستان ویتینگتون لندن می‌گوید: «برخی زنان نیاز به هیچ دارویی برای درمان ندارند و سیستم ایمنی آنها عفونت ادراری را برطرف می‌کند اما برخی زنان برای درمان به آنتی‌بیوتیک نیاز دارند».

دلیل بروز هر کدام از این وضعیت‌ها برای افراد هنوز به طور کامل روشن نشده است.

در جهانی که به طور فزاینده مقاومت ضد میکروبی رو به افزایش است این مهم‌ترین پرسش در میان پژوهشگران است.

عفونت ادراری یکی از مهم‌ترین بیماری‌هایی است که نیاز به تجویز آنتی‌بیوتیک دارد و یافتن روش درمانی که نیاز به آنتی‌بیوتیک نداشته باشد هدف مطلوب پژوهشگران است.

دکتر کاترین کینان در زمینه مقاومت دارویی در برابر عفونت ادراری در شرق آفریقا از جمله تانزانیا، کنیا و اوگاندا پژوهش کرده است.

حدود نیمی از افرادی که در پژوهش شرکت کردند و به درمانگاه مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کردند عفونت‌های مقاوم به دارو داشتند.

شرم و تابو باعث می‌شود زنان از گفتگو درباره نشانه‌های بیماری با دوستان و یافتن کمک‌های ضروری خودداری کنند.

دکتر کینان می‌گوید: «آنها خود را از چشم دیگران پنهان می‌کنند چون فکر می‌کنند نشانه‌های بیماری باعث دوری و انزوای آنها از دیگران می‌شود چون فکر می‌کنند این نشانه‌ها مربوط به بیماری‌های آمیزشی است یا این بیماری را از شریک جنسی خود گرفته‌اند و نشان می‌دهد که شریک جنسی به آنها خیانت کرده است».

«ما با مواردی رو‌به‌رو بودیم که فرد می‌گفت «من نمی‌فهمم چه بلایی بر سر بدنم آمده است، بدنم فاسد و گندیده شده است. آنها واقعاً احساس شرم و ننگ و همچنین دلسردی و درماندگی می‌کردند».

بنابر پروژه فراگیری جهانی بیماری‌ها بیش از ۵۰٪ از بیماران مبتلا به عفونت ادراری دچار عوارض روانی مانند اضطراب و افسردگی هم می‌شوند.

آیا عفونت ادراری مسری است؟

با اینکه عفونت ادراری بیماری عفونی محسوب می‌شود اما مسری نیست و بیماری آمیزشی هم به حساب نمی‌آید.

هرچند رابطه جنسی باعث افزایش احتمال عفونت ادراری بر اثر انتقال باکتری‌ها از ناحیه مقعد به سمت مجرای ادراری می‌شود.

سازمان ملی خدمات درمانی بریتانیا (ان‌اچ‌اس) پیشنهاد می‌دهد که پس از رابطه جنسی در اولین فرصت ادرار کنید تا هر نوع باکتری که ممکن است در مسیر مجرای ادراری قرار گرفته باشد پاک شود.

در موارد عفونت‌های ادراری تکرار‌شونده پزشکان ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی تجویز کنند که افراد پس از رابطه جنسی مصرف کنند.

عفونت ادراری چطور تشخیص داده می‌شود؟

کشت نمونه بخش میانی ادرار در آزمایشگاه، بالاترین معیار برای تشخیص عفونت ادراری به شمار می‌رود. نمونه ادرار بیمار به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و در آنجا باکتری‌های موجود در ادرار در ظرف کشت رشد می‌کنند و قابل مشاهده‌اند.

با توجه به نتیجه آزمایشگاه پزشک در صورت نیاز، آنتی‌بیوتیک مناسب برای درمان بیمار را تجویز می‌کند.

هرچند برخی متخصصان هشدار می‌دهند که آزمایش‌های تشخیصی برای عفونت ادراری کهنه و منسوخ شده‌اند و پزشکان باید به نشانه‌ها و سابقه پزشکی بیمار توجه کنند.

ادوارد کاس، در حدود دهه ۱۹۵۰ آزمایش کشت ادرار را بر مبنای اطلاعات به‌دست‌آمده از زن باردار مبتلا به نوعی عفونت کلیه به نام پیلونفریت ابداع کرد.

دکتر کاسریا می‌گوید: «ما هم از همان معیار استفاده کردیم و آن را در مورد زنانی که باردار نبودند، زنانی در سنین گوناگون، مردان، کودکان و جوانان و همه گروه‌های انسانی استفاده کردیم».

اگر فکر می‌کنید مبتلا به عفونت ادراری شده‌اید بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید.

چگونه می‌توان جلوی عفونت ادراری تکرار‌شونده را گرفت؟

برآورد می‌شود که ۲۵٪ از زنانی که حداقل یک بار مبتلا به عفونت ادراری شده‌اند دچار عفونت ادراری مکرر می‌شوند یعنی حدود ۲ بار در مدت شش ماه یا سه سال و برخی حتی دفعات بیشتری دچار عفونت ادراری می‌شوند.

با اینکه برخی شواهد نشان می‌دهد عصاره کرنبری به پیشگیری از عفونت‌های ادراری مکرر در زنان سالم که باردار نیستند کمک می‌کند اما پژوهش‌های دیگری نشان داده است که هیچ تأثیری ندارد.

برای پیشگیری از عفونت ادراری سازمان ملی خدمات درمانی بریتانیا (ان‌اچ‌اس) توصیه می‌کند:

موسسه عالی مراقبت‌های بهداشتی ملی در انگلستان مصرف دز‌های پایین آنتی‌بیوتیک را به عنوان روشی برای عفونت‌های ادراری تکرار‌شونده در زنان پیشنهاد می‌دهد.

روش‌های دیگر از جمله استفاده از استروژن واژنال و متنامین هیپورات (دارویی که به عنوان ضد‌عفونی‌کننده ادرار به کار می‌رود و آنتی‌بیوتیک نیست) هم وجود دارد.

عفونت ادراری مزمن چیست؟

علاوه بر عفونت ادراری تکرار‌شونده عفونت ادراری مزمن که عفونت ادراری طولانی‌مدت یا ماندگار هم نامیده می‌شود هم وجود دارد که در آن افراد هر روز نشانه‌های عفونت ادراری را دارند.

پژوهش نشان می‌دهد که در برخی موارد باکتری‌ها می‌توانند به لایه‌های مثانه حمله کنند و درون سلول‌های بدن پنهان شوند.

باکتری‌ها همچنین می‌توانند به دیواره مثانه بچسبند و در زیر لایه محافظی به نام بیوفیلم یا زیست‌لایه پنهان شوند و از واکنش سیستم ایمنی بدن و اثر آنتی‌بیوتیک‌ها در امان بمانند.

اینکه چرا و چگونه افراد دچار عفونت‌های ادراری مکرر یا مزمن می‌شوند موضوعی است که دکتر کاسریا و پژوهشگران دیگر تلاش می‌کنند به پاسخ آن دست یابند.

او می‌گوید: «فکر می‌کنیم هنوز با کمبود اطلاعات فراوانی رو‌به‌رو هستیم چون پژوهش‌های کافی در مورد عفونت ادراری انجام نشده است. در مورد سلامت و بهداشت زنان به طور کلی پژوهش‌های کافی انجام نگرفته است».