کامبیز آتابای؛ سوارکاری از گنبد که رئیس کنفدراسیون فوتبال آسیا شد

کامبیز آتابای پسر ابوالفتح آتابای، معاون وزیر دربار محمدرضا شاه پهلوی بود. او بعدا خودش رئیس تشریفات دربار شد و بعد از انقلاب هم رئیس دفتر شهبانو فرح پهلوی بود.

او تنها رئیس ایرانی کنفدراسیون فوتبال آسیا تا به امروز است. اما این فارغ‌التحصیل مدرسه نظامی سند هرست انگلستان، که زیاد هم فوتبالی نبود، چگونه به بالاترین مقام فوتبالی قاره آسیا رسید؟

خاستگاه خانوادگی کامبیز آتابای شهر گنبد کاووس بود که در آن زمان از نظر تقسیمات کشوری جزو استان مازندران به حساب می‌آمد. خودش، اما، زاده سال ۱۳۱۸ تهران بود. او هم مثل بسیاری دیگر از مردمان‌ شمال ایران علاقه خاصی به اسب‌سواری داشت و با توجه به پیشینه ارتباط پدرش با دربار، به عنوان اولین رئیس ��دراسیون سوارکاری ایران منصوب شد.

کامبیز آتابای برای سوارکاری ایران کارهای زیربنایی انجام داد، از جمله ساختن چند پیست سوارکاری که مهم‌ترین آنها در گنبد است و امروزه همچنان از آن استفاده می‌شود. آقای آتابای در سال ۱۹۷۰ میلادی انجمن سوارکاری سلطنتی ایران، را ایجاد کرد ولی سیر حوادث پای او را به دنیای فوتبال کشاند.

تیم فوتبال جوانان ایران در حالی در سال ۱۹۷۲ راهی مسابقه‌های قهرمانی آسیا در بانکوک شده بود که سن چند بازیکن بیشتر از حد نصاب آن زمان رقابت‌های جوانان بود.

بعضی از تیم‌های شرکت‌کننده در آن مسابقه‌ها، از جمله ژاپن و کره جنوبی، از ایران به کنفدراسیون فوتبال آسیا شکایت بردند.

فدراسیون فوتبال ایران که برای بازیکنان گذرنامه‌های جدید صادر کرده بود ادعای معترضان را رد کرد غافل از اینکه بعضی از این بازیکنان دو سال قبل‌تر در بازی‌های آسیایی بانکوک برای ایران به میدان رفته بودند و مدارک آنها در اختیار مقامات ورزش تایلند بود. این مسئله به رسوایی بزرگ برای فوتبال ایران بدل شد و کنفدراسیون فوتبال آسیا سه بازیکن ایران را محروم کرد.

در حالی که فدراسیون فوتبال زیر نظر مصطفی مکری موفق شده بود در سال ۱۹۶۸ برای اولین بار قهرمان قاره آسیا شود، آبروریزی تیم جوانان ایران به اندازه‌ای سنگین بود که سپهبد حجت کاشانی، رئیس وقت سازمان تربیت بدنی، پس از ملاقات با شاه تصمیم گرفت تا آقای مکری را برکنار کند.

تیمسار حجت کاشانی تلاش کرد تا فردی را به جای مصطفی مکری‌ در نظر بگیرد که هم کارهای زیربنایی انجام دهد و هم آبروی رفته را به فوتبال ایران بازگرداند. او پس از مخالفت اولیه محمدرضا شاه، سرانجام موفق می‌شود نظر او را برای انتصاب کامبیز آتابای جلب کند.

آقای آتابای در یکی از اولین کارها، هوشنگ دیده‌بان‌، دوست و همکارش در دربار را به عنوان دبیر فدراسیون فوتبال منصوب می‌کند. اینجاست که دوران طلایی فوتبال ایران شروع می‌شود. ایران در دو دوره بعدی جام ملت‌های آسیا در سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶ قهرمان قاره می‌شود؛ افتخاری که تا به امروز هنوز تکرار نشده است.

ایران در سال ۱۹۷۸، چند ماه پیش از انقلاب، برای نخستین ‌بار به جام جهانی فوتبال صعود کرد. در همان زمان، فدراسیون فوتبال ایران حتی نشانه‌هایی از مو��فقت فیفا برای میزبانی جام جهانی ۱۹۸۶ دریافت کرده بود، اما این موضوع پس از انقلاب منتفی شد.

در نیمه دوم دهه ۷۰ میلادی به همت کامبیز آتابای و موفقیت‌های فوتبال ایران او از چهره‌های مهم در کنفدراسیون فوتبال آسیا شده بود. ریاست کنفدراسیون در آن زمان در اختیار تونکو عبدالرحمان، نخست وزیر مالزی، بود. او مقر اصلی کنفدراسیون فوتبال آسیا را در کوالالامپور، پایتخت، تاسیس کرد که تا امروز در همین شهر باقی مانده است.

تونکو عبدالرحمان از نظر سیاسی و ورزشی شخصیتی بزرگ بود و حمایت کشورهای عرب قاره آسیا را هم داشت. آقای عبدالرحمان در سال ۱۹۷۷ به عنوان دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی که امروزه به عنوان جامعه ملل اسلامی شناخته می‌شود انتخاب شد.

این مسئولیت بزرگ سیاسی دیگر به او اجازه نمی‌داد تا به امور فوتبالی قاره آسیا بپردازدرو چنین شد که کامبیز آتابای نایب‌ اول آقای عبدالرحمان شد.

در نهایت با کناره‌گیری تونکو عبدالرحمان، آقای آتابای مدتی به‌عنوان سرپرست فعالیت کرد و سپس با اکثریت آرا به‌عنوان رئیس کنفدراسیون انتخاب شد. با این حال، دوران ریاست او در مقایسه با روسای پیشین و پس از او کوتاه‌تر بود.

تحولات سیاسی ایران و رویدادهای منجر به انقلاب ۱۳۵۷، موجب شد آقای آتابای همراه با نزدیکان شاه کشور را ترک کند. با وجود این‌که ریاست کنفدراسیون فوتبال آسیا جایگاه حقیقی بود نه حقوقی، اما از آن‌جا که او دیگر نمی‌توانست نمایندگی ایران را بر‌عهده داشته باشد، کناره‌گیری کرد.

کامبیز آتابای بعد از انقلاب به همراه خانواده‌اش در نیویورک زندگی می‌کرد و، به گفته نزدیکان، همواره از علاقمندان ورزش ایران باقی ماند. به باور بسیاری از کسانی که تاریخ فوتبال ایران را بررسی کرده‌اند، بنای امروزی فوتبال ملی و باشگاهی ایران تا حد زیادی مدیون اقدامات کامبیز آتابای و فدراسیون فوتبال او در دهه ۵۰ خورشیدی است. از جمله کارهای مهم او راه‌اندازی اولین لیگ سراسری فوتبال ایران در سال ۱۳۵۲ (۱۹۷۳) بود که جام تخت جمشید نام داشت و شش دوره از آن تا سال انقلاب برگزار گردید.

کامبیز آتابای روز دوشنبه ۱۲ آبان ۱۴۰۴ (۳ نوامبر ۲۰۲۵) در۸۶ سالگی درگذشت.