سقوط مرموز در آسمان احمدآباد؛ پرواز ۱۷۱ ایرایندیا چرا سقوط کرد؟
منبع تصویر، AFP/Getty Images
- نویسنده, تئو لگت
- شغل, خبرنگار بینالمللی امور اقتصادی بیبیسی
در حالی که گزارش مقدماتی درباره علت سقوط پرواز ۱۷۱ ایر ایندیا در ماه گذشته، پاسخی به برخی پرسشها داده، موجی از گمانهزنیها را نیز به راه انداخته است.
این هواپیمای بوئینگ ۷۸۷ دریملاینر، کمتر از یک دقیقه پس از برخاستن از شهر احمدآباد در غرب هند به مقصد لندن، با ساختمانی برخورد کرد و ۲۴۱ نفر از سرنشینان آن، بههمراه ۱۹ نفر روی زمین، جان باختند. تنها یک مسافر زنده ماند.
گزارش دفتر بررسی سوانح هوایی هند — نخستین روایت رسمی از آنچه رخ داده — پرسشهایی را درباره نقش خلبانان مطرح کرده است.
با این حال، برخی کارشناسان صنعت هوانوردی میگویند که بازرسان در ارائه اطلاعات، رویکردی گزینشی در پیش گرفتهاند.
گزارش چه میگوید؟
طبق پروتکلهای بینالمللی، کشوری که رهبری تحقیق درباره یک سانحه هوایی را برعهده دارد، موظف است ظرف سی روز گزارش مقدماتی منتشر کند.
سند ۱۵ صفحهای منتشرشده از سوی دفتر بررسی سوانح هوایی هند (AAIB) در روز شنبه، این الزام را برآورده میکند.
اگرچه هدایت این تحقیقات با هند بوده، منافع ایالات متحده نیز در آن نمایندگی شدهاند، چراکه شرکتهای سازنده هواپیما (بوئینگ) و موتور آن (جیئی ایرو اسپیس) آمریکایی هستند.
این گزارش هنوز نتیجهگیری قطعی درباره علت حادثه ارائه نمیدهد، اما انتشار آن بحثبرانگیز شده است.
در روایت این نهاد از پرواز سانحهدیده آمده است که دو کلید قطع سوخت، تنها چند ثانیه پس از برخاستن، از حالت «روشن» به «قطع» تغییر وضعیت دادند.
در نتیجه، سوخترسانی به موتورها متوقف شد و پیشران خود را از دست دادند. هرچند دادههای ثبتشده نشان میدهند که موتورها مجدداً راهاندازی شدند، اما این اقدام برای جلوگیری از سقوط بسیار دیر انجام گرفت.
این کلیدها معمولاً فقط پیش از پرواز برای روشنکردن و پس از فرود برای خاموشکردن موتور استفاده میشوند. همچنین دارای مکانیزم قفل هستند، بهگونهای که باید پیش از چرخاندن، بیرون کشیده شوند تا از استفاده تصادفی جلوگیری شود.
گزارش همچنین به مکالمهای میان دو خلبان اشاره دارد؛ جایی که یکی از آنها میپرسد: «چرا قطع کردی؟» و دیگری پاسخ میدهد: «من این کار را نکردم.»
با این حال، متن دقیق این مکالمه که از طریق ضبطکننده صدای کابین قابل دسترسی بوده، ارائه نشده و مشخص نیست کدام خلبان چه جملهای را گفته است.
شایان توجه است که گزارشهای مقدماتی قرار نیست تصویری کامل از حادثه ارائه دهند یا نتیجهگیری نهایی کنند. این گزارشها صرفاً خلاصهای واقعی از دادههای اولیه هستند و نهاد تحقیقکننده نیز الزامی برای انتشار عمومی آنها ندارد.
منبع تصویر، Reuters
اطلاعات گمشده
تا این لحظه، اطلاعات منتشرشده باعث شده برخی تحلیلگران در رسانهها و فضای مجازی ادعا کنند که این سانحه حاصل اقدامی عمدی و آگاهانه از سوی یکی از خلبانان بوده است.
این دیدگاه با واکنش شدید انجمن خلبانان تجاری هند مواجه شد که هشدار داد:
«مطرحکردن چنین اتهام سنگینی بر پایه اطلاعات ناقص یا اولیه، نهتنها غیرمسئولانه است، بلکه نهایت بیتوجهی به افراد و خانوادههای درگیر در ماجراست.»
این انجمن افزود: «اشاره بیپایه به احتمال خودکشی خلبان، بدون داشتن شواهد تأییدشده، نقض آشکار اصول اخلاقی روزنامهنگاری است.»
در یادداشتی به کارکنان، مدیرعامل ایر ایندیا نیز لحن مشابهی در پیش گرفت. کمپبل ویلسون نسبت به «نتیجهگیریهای زودهنگام» هشدار داد.
از زمان انتشار این گزارش، بیبیسی با شماری از فعالان صنعت هوانوردی — از جمله خلبانان، مهندسان و کارشناسان بررسی سوانح — گفتوگو کرده است. با وجود اختلاف دیدگاهها درباره آنچه واقعاً رخ داده، اجماع بر این است که اطلاعات حیاتی همچنان مفقود است.
یکی از خلبانان که نخواست نامش فاش شود، گفت: «آنچه میخواستند بدانیم، گفتهاند و آنچه نمیخواستند، پنهان کردهاند. این گزارش کامل نیست.»
یکی از انتقادهای اصلی، نبود متن مکالمات ضبطشده در کابین است، متنی که میتوانست مکالمه درباره کلیدهای قطع سوخت را بهتر معنا کند.
بیورن فهرم، تحلیلگر هوانوردی در شرکت لیهام، گفت که این موضوع «کاملاً غیرقابلقبول» است.
او افزود: «تمام جزئیات فنی را آوردهاند، اما وقتی به مکالمهای اشاره میکنند، حتی مشخص نمیکنند چه کسی چه گفته است.»
آقای فهرم همچنین از اینکه هیچ اشارهای به اتفاقات کابین میان تغییر وضعیت کلیدها و راهاندازی مجدد نخستین موتور نشده، ابراز نگرانی کرد.
او گفت: «انگار کسی سعی دارد چیزی را پنهان کند.»
در همین حال، یک منبع فنی گفت این گزارش «بسیار گزینشی» است و اطلاعات دقیقی درباره عملکرد موتورها پیش از تغییر وضعیت کلیدها ارائه نمیدهد. گزارش تنها میگوید سرعت موتورها کاهش یافت چون سوخترسانی قطع شده بود.
به گفته او، این مسئله مهم است؛ چون تغییر وضعیت کلیدها به قطع و بازگرداندن آنها، بخشی از آموزش راهاندازی مجدد موتور در زمان افت توان است.
تیم اتکینسون، مشاور هوانوردی و بازرس پیشین سوانح در بریتانیا، گفت: «خواندن گزارشی که چند واقعیت مهم را بیان میکند ولی پرسشهای بیشتری را بیپاسخ میگذارد، بسیار ناامیدکننده است.»
نقش بولتن ایمنی
یکی دیگر از بخشهای بحثبرانگیز گزارش، اشاره به بولتن ایمنی است که در سال ۲۰۱۸ توسط اداره هوانوردی فدرال آمریکا (FAA) منتشر شد.
این بولتن به اپراتورهای برخی مدلهای بوئینگ ۷۳۷ هشدار داده بود که در مواردی، کلیدهای قطع سوخت بدون قفل نصب شدهاند، مسئلهای که میتوانست منجر به چرخش تصادفی کلید شود.
در آن زمان، FAA این موضوع را «نگرانی درباره صلاحیت پروازی» توصیف کرد، اما اعلام کرد که به حدی خطرناک نیست که نیازمند صدور دستورالعمل اجباری باشد.
در گزارش آمده که ایر ایندیا این بازرسیهای توصیهشده را انجام نداده؛ مسئلهای که موجب گمانهزنی درباره احتمال نقش کلیدهای معیوب در سانحه شده است.
با این حال، در یادداشتی داخلی که بیبیسی به آن دست یافته، FAA بار دیگر تأکید کرده که این مسئله ایمنی پرواز را به خطر نینداخته است.
منابع مهندسی همچنین اشاره کردهاند که ماژول کنترل گاز این هواپیما، دو بار تعویض شده و آخرین مورد آن، دو سال پیش از حادثه بوده، اقدامی که شامل تعویض کلیدهای قطع نیز میشده است.
به گفته بیورن فهرم از شرکت لیهام، اشاره به توصیه FAA در این گزارش، «کاملاً بیربط» بوده است.
با اینحال، اداره کل هوانوردی غیرنظامی هند از اپراتورهای تمام هواپیماهایی که شامل بولتن اولیه FAA میشوند، خواسته تا بازرسیها را تا ۲۱ ژوئیه انجام دهند.
برای تیم اتکینسون، بازرس پیشین سوانح، این ابهام در گزارش ممکن است عامدانه باشد، تلاشی برای ارائه توضیحی محتاطانه درباره سقوط، بدون اشاره مستقیم.
او گفت: «بدترین نوع گزارش، آنهایی هستند که باید بین خطوطشان را خواند. اگر با چنین گزارشی روبهرو باشیم، این مسئله به اعتبار بازرسان لطمه میزند.»
در این میان، کسانی که در جستوجوی پاسخی روشن درباره آنچه بر سر پرواز ۱۷۱ آمد هستند، باید همچنان منتظر بمانند.
طبق پروتکلهای بینالمللی، گزارش نهایی باید ظرف یک سال منتشر شود هرچند در عمل، این فرآیند ممکن است بسیار بیشتر طول بکشد.
