دور دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ برای دنیا چه معنایی دارد؟

دونالد ترامپ بدنبال پیروزی‌ در انتخابات ریاست جمهوری نوامبر آمریکا، دوشنبه ۲۰ ژانویه دوباره وارد کاخ سفید خواهد شد.

دور دوم ریاست جمهوری او به احتمال زیاد سیاست خارجی آمریکا را دگرگون خواهد کرد، چرا که او برنامه‌ای را که «اول آمریکا» می‌نامد، عملی می‌کند. این امر می‌تواند زندگی میلیون‌ها نفر فراتر از مرزهای آمریکا را تحت تاثیر قرار دهد.

در اینجا نگاهی داریم به این که آقای ترامپ، که بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ رئیس‌جمهور آمریکا بود، ممکن است چگونه به مسائل مهم بین‌المللی بپردازد.

اوکراین

در طول کارزار انتخاباتی، آقای ترامپ بارها گفت که می‌تواند جنگ میان روسیه و اوکراین را «در یک روز» پایان دهد، بدون آن‌که جزئیاتی درباره آن ارائه دهد.

او مدت‌ها است از میلیاردها دلار کمک نظامی آمریکا به اوکراین که پس از تهاجم گسترده روسیه در سال ۲۰۲۲ ارسال شده، انتقاد کرده است. این موضوع این نگرانی‌ را در میان حامیان اوکراین ایجاد کرده که ممکن است او این کشور را به پذیرش سازش‌های سرزمینی برای پایان دادن به جنگ تحت فشار قرار دهد.

کیث کلاگ، که به‌عنوان فرستاده ویژه آقای ترامپ برای اوکراین و روسیه معرفی شده، اوایل ژانویه به شبکه فاکس نیوز گفت که هدفش رسیدن به یک راه‌حل طی ۱۰۰ روز است. آقای کلاگ در مقاله‌ای در آوریل گذشته پیشنهاد کرده بود که کمک بیشتر آمریکا به اوکراین تنها در صورتی ارائه شود که این کشور با مذاکرات صلح با مسکو موافقت کند.

آقای ترامپ گفته است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، خواهان دیدار با او است و تیم او در حال «برنامه‌ریزی» این ملاقات هستند.

ناتو

سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، یک ائتلاف نظامی متشکل از ۳۲ کشور از جمله آمریکا، بریتانیا، آلمان و فرانسه، یکی از موضوعات کمتر مورد علاقه آقای ترامپ است.

در طول اولین دوره ریاست جمهوری‌اش، او تهدید کرد که اگر سایر اعضا به هدف تعیین‌شده هزینه کردن ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی خود برای دفاع عمل نکنند، آمریکا را از ناتو خارج می‌کند. او همچنین پیشنهاد کرد که اگر یکی از اعضای ناتو که سهم خود را نمی‌پردازد مورد حمله قرار گیرد، آمریکا از آن دفاع نخواهد کرد.

در اوایل ژانویه ۲۰۲۵، او از اعضای اروپایی ناتو خواست تا هزینه‌های دفاعی خود را بیش از دو برابر کرده و به ۵ درصد از درآمد ملی خود برسانند.

وب‌سایت کارزار انتخاباتی آقای ترامپ اعلام کرده که هدف او «بازنگری بنیادی» در هدف و ماموریت ناتو است.

نظرها در مورد این‌ که آیا او واقعا آمریکا را از این ائتلاف خارج خواهد کرد، متفاوت است. اما تحلیل‌گران می‌گویند او می‌تواند بدون خروج رسمی نیز به طرق مختلف این ائتلاف را تضعیف کند – برای مثال با کاهش تعداد نیروهای آمریکایی در اروپا.

خاورمیانه

آقای ترامپ درست پس از اعلام آتش‌بس غزه و توافق آزادسازی گروگان‌ها، وارد کاخ سفید خواهد شد. مشاوران او با تیم جو بایدن، رئیس‌جمهور وقت – و مذاکره‌کنندگان قطری و مصری – در این مذاکرات همکاری کرده‌اند. هر دو نفر مدعی اعتبار این توافق هستند.

اما اجرای این توافق با چالش‌هایی روبه‌رو خواهد بود، به ویژه در مراحل بعدی که شامل، به گفته آقای بایدن، «پایانی دائمی بر جنگ» است.

در دوره اول ریاست جمهوری‌اش، آقای ترامپ سیاست‌هایی به شدت حامی اسرائیل اجرا کرد، از جمله به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل و انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به آنجا. دولت او همچنین موضع سختی در قبال ایران اتخاذ کرد، از توافق هسته‌ای خارج شد، تحریم‌ها را افزایش داد و قاسم سلیمانی را کشت.

منتقدان می‌گویند که سیاست‌های آقای ترامپ تاثیر بی‌ثبات‌کننده‌ای بر منطقه داشته و فلسطینی‌ها را منزوی کرده است. او توافق‌نامه‌های ابراهیم را – که توافق‌های تاریخی برای عادی‌سازی روابط دیپلماتیک بین اسرائیل و امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش است – برقرار کرد. اما این توافق‌ها بدون این‌که اسرائیل مجبور به پذیرش تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی شود، حاصل شد – شرطی که پیش‌تر کشورهای عربی برای چنین توافق‌هایی تعیین کرده بودند.

پس از اعلام آتش‌بس غزه، آقای ترامپ گفت که او صلح از طریق «قدرت» را در منطقه ترویج خواهد کرد و توافق‌نامه‌ ابراهیم را بسط خواهد داد. این می‌تواند به معنای کار روی توافقی بین عربستان سعودی و اسرائیل باشد.

چین

رویکرد آمریکا به چین پیامدهای عمده‌ای برای امنیت و تجارت جهانی دارد.

در دوره اول ریاست جمهوری‌اش، آقای ترامپ یک جنگ تجاری تلخ با چین آغاز کرد. این بار، او تعرفه‌هایی تا سقف ۶۰ درصد بر واردات چین به آمریکا پیشنهاد داده است.

گزینه‌های او برای وزارت امور خارجه – مارکو روبیو – و مشاور امنیت ملی – مایک والتز – هر دو دیدگاه سخت‌گیرانه‌ای نسبت به چین دارند و به وضوح گفته‌اند که پکن را تهدیدی بزرگ می‌دانند.

تایوان همچنان یک مسئله مهم است. آمریکا کمک نظامی به این جزیره خودمختار را ادامه داده است، جزیره‌ای که چین آن را استانی جدا شده می‌داند که در نهایت باید تحت کنترل پکن قرار گیرد.

آمریکا از لحاظ تاریخی در مورد نحوه واکنش خود در صورت تهاجم چین به تایوان به‌طور عمدی ابهام داشته است، هرچند آقای بایدن به‌طور صریح‌تر از هر رئیس‌جمهور دیگری گفته بود که آمریکا از تایوان دفاع خواهد کرد.

در طول کارزار انتخاباتی، آقای ترامپ گفت که نیازی به استفاده از نیروی نظامی برای جلوگیری از محاصره تایوان ندارد، چرا که رئیس‌جمهور شی «به او احترام می‌گذارد و می‌داند او [بی‌نهایت] دیوانه‌ است» – و گفت که در صورت وقوع چنین اتفاقی تعرفه‌های فلج‌کننده‌ای بر واردات چینی اعمال خواهد کرد.

تغییرات اقلیمی

رئیس‌جمهور منتخب آمریکا یک شکاک به تغییرات اقلیمی است که تلاش‌ها برای تقویت انرژی‌های سبز را «کلاهبرداری» نامیده است.

او به احتمال زیاد آمریکا را بار دیگر از توافق‌نامه پاریس ۲۰۱۵ درباره تغییرات اقلیمی خارج خواهد کرد، حرکتی که پیش‌تر جو بایدن در سال ۲۰۲۱ آن را معکوس کرد.

رئیس‌جمهور منتخب قول داده است که برای نفت حفاری کند و انرژی ارزان‌تر فراهم کند.

پیش از انتخابات، کارزار ترامپ وعده داده بود که به «دعوی‌های بی‌اساس» زیست‌محیطی پایان دهد، یارانه‌ها برای انرژی بادی را متوقف کند، مالیات بر نفت، گاز و زغال‌سنگ را کاهش دهد و مقررات مربوط به انتشار آلاینده‌های خودرو را که توسط آقای بایدن وضع شده بود، لغو کند.

در حالی که کارشناسان اقلیمی ریاست جمهوری آقای ترامپ را ضربه‌ای به اقدام جهانی در زمینه تغییرات اقلیمی می‌دانند، اما همچنین می‌گویند که گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر به‌تدریج در اقتصادهای آمریکا و جهان جای گرفته است.

مهاجرت

آقای ترامپ وعده داده است که میلیون‌ها مهاجر بدون مجوز را از آمریکا اخراج کند.

او گفته است که در اولین روز ریاست جمهوری‌اش «بزرگ‌ترین عملیات اخراج دسته‌جمعی در تاریخ آمریکا» را آغاز خواهد کرد.

برآورد شده که ۱۱ میلیون مهاجر بدون مدرک در آمریکا زندگی می‌کنند که بسیاری از آن‌ها برای سال‌ها در آن‌جا زندگی و کار کرده‌اند. او گفته است که با «مجرمان» شروع خواهد کرد، اما جزئیات کمی ارائه داده است.

آقای ترامپ همچنین قصد دارد به اعطای خودکار شهروندی به هر کسی که در خاک آمریکا متولد شود – که به آن «حق شهروندی از طریق تولد» می‌گویند – پایان دهد.

در طول کارزار انتخاباتی، او از لفاظی‌های آتشین درباره مهاجرت استفاده کرد، گفت که امنیت مرزی را تقویت خواهد کرد و پیشنهاد داد که ممنوعیت‌های سفر بحث‌برانگیز قبلی خود را بر مردم برخی کشورها، که بسیاری از آن‌ها اکثریت مسلمان هستند، دوباره اعمال کند.

با این حال، کارشناسان مهاجرت استدلال می‌کنند که برنامه‌های آقای ترامپ با چالش‌های قانونی، لجستیکی، مالی و سیاسی قابل‌توجهی مواجه خواهد بود.

گرینلند و کانال پاناما

رئیس‌جمهور منتخب آمریکا با بیان این‌که می‌خواهد گرینلند را بخرد و کنترل کانال پاناما را در دست بگیرد، جنجال به پا کرده است.

در اوایل ژانویه، وقتی از او پرسیدند آیا استفاده از نیروی نظامی یا اقتصادی برای دستیابی به این اهداف را رد می‌کند، پاسخ داد: «نه، نمی‌توانم به شما در مورد هیچ‌کدام از این دو اطمینان بدهم.»

این قلمرو کم‌جمعیت دانمارک میزبان یک تاسیسات فضایی بزرگ آمریکایی است و دارای یکی از بزرگ‌ترین ذخایر مواد معدنی کمیاب زمین است که برای تولید باتری‌ها و دستگاه‌های پیشرفته تکنولوژی حیاتی هستند.

دانمارک و نخست‌وزیر گرینلند تاکید کرده‌اند که این قلمرو برای فروش نیست.

در دسامبر، آقای ترامپ گفت که پاناما برای عبور از کانال «هزینه‌های گزاف و بسیار ناعادلانه» دریافت می‌کند و گفت که اگر این «کلاهبرداری» متوقف نشود، او خواستار بازگشت کنترل کانال به آمریکا خواهد شد.

او همچنین گفت که درباره چین – که از استفاده‌کنندگان مکرر کانال و سرمایه‌گذار عمده اقتصادی در پاناما است – نگران است.

پاناما اعلام کرده که حاکمیتش بر کانال «غیرقابل مذاکره» است و هیچ «دخالت چینی» در این آبراه وجود ندارد.

اگرچه بعید است آمریکا کنترل هیچ‌کدام از این مناطق را به دست بگیرد، اما اظهارات ترامپ نشان می‌دهد که چشم‌انداز «اول آمریکا» او شامل نمایش قدرت آمریکا در فراتر از مرزهایش است.